► Ουδέ κόκκον λιβάνου έκαυσαν υπέρ των συμπατριωτών μου εν τω ναώ της μνημοσύνης.

ΔΩΡΕΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΑΡΑ ΒΑΡΟΝΟΥ ΚΩΝ. ΜΠΕΛΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΣ 1837

{...τελικά η βιβλιοθήκη αυτή (771 τίτλοι, 1886 τόμοι) κατέληξε στην Εθνική μας Βιβλιοθήκη, όπου και σήμερα ακόμη οι αναγνώστες της διαβάζουν βιβλία με τη σφραγίδα της δωρεάς του Μπέλλιου*}.

{Δεν προϋτίθεμαι να συγγράψω ιστορίαν δια να αριθμήσω ενταύθα τας δάφνας των συμπατριωτών μου δια των οποίων εκοσμήθησαν ούτοι εν Ελλάδι εις διαφόρους μάχας κατά του εχθρού, αλλά και να παρασιωπήσω δεν δύναμαι, ότι οι συγγράψαντες της επαναστάσεώς μας την ιστορίαν (εννοεί προφανώς και τον Σπυρίδωνα Τρικούπη που, όπως προαναφέραμε, τον γνώρισε στο Παρίσι περαστικό για το Λονδίνο) ούτε κόκκον λιβάνου έκαυσαν υπέρ αυτών εν τω ναώ της Μνημοσύνης. Αν δε ποτε γίνωσι γνωστά τα περί μακεδονικού σώματος γραφόμενά μου, προορώ (προβλέπω) από τούδε ότι πικρώς θα χλευασθώ ως σφόδρα Μακεδών και ως υπερβολικός των πράξεών του υμνωδός. Με παρηγορεί όμως το γνωστό της ιδιαιτέρας πατρίδος μου ρητόν, ότι ο Μακεδών νηπιόθεν εσυνήθισε να καλή την σκάφην σκάφην και τα σύκα σύκα. Η επανάστασις της Ναούσης εν Μακεδονία (Φεβρουάριος 1822) τα περί απαλλαγής του έθνους από του ζυγού της τυραννίας συμβάντα ηνέωξαν στάδιον ευρύ ωμοτήτων και καταχρήσεων εις τας πανταχόθεν του οθωμανικού κράτους προς του πολέμου τα πεδία κινουμένας αγρίας ορδάς, εκ των οποίων απρόσβλητος δεν έμεινε και η πατρίς μου Καστορία, αλλά και αυτή επλήρωσε τον φόρον της εις τα στίφη των βαρβάρων}. Από την αυτοβιογραφία του Παναγιώτη Παπαναούμ (1871).

Μόλις το 1891 άρχισαν οι επιστημονικές έρευνες για την προεπα-ναστατική περίοδο για να εδραιωθεί τελικά ο Ρήγας Φερραίος στο υψηλότερο βάθρο, όπως ακριβώς τον είχε τοποθετήσει η παράδοση. Είνα η πρώτη κρίσιμη και αποφασιστική περίοδος,της αφύπνισης του Γένους,αλλά και της σφυρηλάτησης της εθνικής συνείδησης. 'Eνθερμοι συνεργάτες του Ρήγα είναι τρεις Καστοριανοί, οι αδελφοί Εμμανουήλ και ο Γεώργιος Θεοχάρης και ο Σιατιστινοί Θεοχάρης Τουρούντζιας και Χριστόφορος Περραιβός.

Στα 1814 την εορτή του Τιμίου Σταυρού - 14 Σεπτεμβρίου - επι-σπεύδονται οι διαδικασίες για να υπογραμμισθεί η συμβολική σημασία της ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στη Οδησσό. Πέντε ημέρες αργότερα αρχίζουν οι συσκέψεις επτά ηγεμόνων μοναρχών της Ευρώπης, μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, για να διακηρύξουν μετά εννιά μήνες την αρχή της νομιμότητας (συμ-περιλαμβάνεται και η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παλινόρθωση Βουρβόνων στη Γαλλία....) και την απηνή πάταξη κάθε επαναστατικής ιδέας. Είναι για τα ελληνικά πράγματα το απροσπέλαστο των αντιξοοτήτων. Κι΄όμως τον Χριστόφορο Περραιβό τον βρίσκομαι αρχικά στην Πάργα, στη συνέχεια στη Μάνη και τελικά το 1829 στην τελευταία μάχη του Αγώνα στα Πέτα.
Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι η Φιλική Εταιρεία μέχρι το 1816 δεν ξεπερνά τα είκοσι μέλη. Στα τέλη του 1816 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ο Ιθακήσιος Νικόλαος Γαλάτης** και ο εξ Ανδριτσαίνης Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Την επόμενη χρονιά στα 1817 μυείται ο Γεώργιος Λεβέντης από τη Κυνουρία της Αρκαδίας και στη συνέχεια οι τρεις Αρκάδες αδελφοί Σέκερη και αργότερα ο Παπαφλέσας με αποτέλεσμα να διευρυνθεί η δράση της μέχρι την Πελοπόννησο. Η ύπαρξη και η δράση της Φιλικής Εταιρείας συμπεριλαμβάνεται στα σχολικά βιβλία μόλις το 1917 με την νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

* Αν και οι προσφορές του Μπέλιου ειδικά στη πόλη των Αθηνών (ίδρυση Δημοτικού Νοσοκομείου, σύσταση Αρχαιολογικής Εταιρείας) υπήρξαν υπερπολύτιμες μέχρι σήμερα καμιά οδός δεν φέρει το όνομά του. Για σταθείτε βρε παιδιά, όπως έλεγε ο γεροκαροτσέρης στο διήγημα τού Ζαχαρία Παπαντωνίου- το Άλογο- έτσι στη μέση του δρόμου.
** Ο Νικόλαος Γαλάτης με την απερίσκεπτη και ιδιοτελή προσητιλυστική δράση του και την αυτόβουλη επίσκεψή του στη Μόσχα και την Πετρούπολη,όπου συναντά τον Καποδίστρια έθεσε σε κίνδυνο τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας με αποτέλεσμα να οδηγηθεί και ο ίδιος το 1819 στο θάνατο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ- Νικ. Κασομούλη
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ.... Χριστόφορου Περραιβού.
Μακεδονικόν Ημερολόγιον (Αθήναι) 1910-Τόμος Γ΄
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21- Δημητρίου Φωτιάδη
ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ

►Του χρησιμωτάτου ΚΥΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ εκ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Για τον Δημήτριο Σακελλάριο ελάχιστες πληροφορίες ερανίζομαι* από το ημερολόγιο τού Κωνσταντίνου Μπέλλιου (περισσότερες λεπτομέρειες στο ιστολόγιό μου DytikoMakedwn, δωρεές Κων/νου Μπέλλιου και με ένδεκα ψυχές εις ένδεια). Εδώ θα γραφούν κάπως εξωραϊσμένα όσα αποσιωπήθηκαν για ευνόητους λόγους{...}.

Στο ημερολόγιό του {14 Φεβρουαρίου 1837, Τρίτη} ο Μπέλλιος αναφέρει, ότι μετά την αποχώρηση από την οικία του της Σεβαστής Ξάνθου, συζύγου του ενός εκ των τριών ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας που τον επισκέφθηκε για να την συνδράμει, ο Νικόλαος Θεοχάρης** τον πληροφόρησε σε σχετική ερώτησή του, ότι δημο-σιεύτηκε άρθρο τού Φιλήμονα (ιστορικού μετέπειτα της Φιλικής Εταιρείας) στην εφημερίδα του Αιών για κάποιες δήθεν οικονομικές καταχρήσεις του Ξάνθου.

Εκείνο που έχει σημασία είναι, ότι, παρά το γεγονός τού υπερθεματισμού κατά του Ξάνθου κάποιου Σιλήβεργου, ούτε ο Μπέλλιος ούτε ο Σακελλάριος αργότερα, ο οποίος ασκούσε τότε καθήκοντα προξένου στο Βουκουρέστι, πείστηκαν για τις κατηγορίες αυτές. Και δεν ήταν δυνατό να πεισθούν γιατί ο Εμμανουήλ Ξάνθος μετά από αυτά είχεν περιπέσει,όπως μας πληροφορεί η Σεβαστή Ξάνθου, σε μια κατάσταση άκρας μελαγχολίας και βαρυθυμίας κλεισμένος ως ασκητής στο μοναστήρι Μαρτζινένη της Βλαχίας δεν είχε χρήματα ούτε για να έλθει στην φαμίλιά του με ένδεκα ψυχές σε ένδεια.

{Περί τούτου έγραψεν και ο Ρίζος,* κατά προσταγήν του Άρμανσμπέργκ*, τω ελληνικώ προξένω Σακελλαρίω εις Βουκουρέστι δια να κάμη ό,τι δύναται και με έξοδα να τον εφοδιάση και χωρίς άλλο να τον ξεκινήση δια εδώ και με το να μη βλέπη κανέναν καρπόν των τόσων υποσχέσεων από μέρους του Ρίζου και των τόσων καλών λέξεών του, άρχισε να υποπτεύηται τον κύριον Ρίζον, ότι δεν γράφει, αλλά ούτε ενεργεί και μάλιστα οι περί τον Ρίζον άνθρωποι την πληροφορούν το εναντίον, διότι φοβείται αυτόν, και όχι μόνον ο Ρίζος, αλλ΄όλοι οι εν υπουργήμασιν όντες συγγενείς του, οίον ο Παναγ. Σούτζος και οι λοιποί, καθ΄ότι αυτού ενταύθα ερχομένου, θα πάρη αυτός το πρώτον και καλύτερον υπούργημα, ίσως και του Ρίζου, διότι όχι μόνον είναι πεπαιδευμένος άνθρωπος, αλλά και δικαίωμα μέγα έχει εις την Ελλάδα. Τη υπεσχέθηκα λοιπόν ότι κατά τούτο ημπορώ, περνών από το Βουκουρέστι να τη δουλεύσω. Αυτήν την συμβουλήν εδυνήθην να δώσω αυτή τη γυναικί και ουτωσί απήλθεν.}

Ο Μπέλλιος πικραμένος στις αρχές Σεπτεμβρίου 1837 επανέκαμψε στη Βιέννα. Πράγματι πέρασε από το Βουκουρέστι και επισκέφτηκε τον πρόξενο Σακελλάριο. Τέλη Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους ο Εμμανουήλ Ξάνθος επέστρεψε στην Αθήνα και ο Φιλήμων ανακάλεσε τα περί οικονομικών καταχρήσεων λέγων, ότι την πληροφορία τού την είχει δώσει ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος εξ Ανδριτσαίνης (άλλοτε εμπορικός υπάλληλος του Παναγιώτη Σέκερη). Ο Φιλήμων αποδίδει εσφαλμένα τη μύηση του Παναγιώτη Σέκερη*** από τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο καθἠν στιγμήν οι δυο αδελφοί του Αθανάσιος και Γεώργιος Σέκερης ήσαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας από τα τέλη του 1816. Η Φιλική Εταιρεία μέχρι το 1816 αριθμούσε μόνο είκοσι μέλη μεταξύ των οποίων οι πλείστοι ήσαν Δυτικομακεδόνες και Ηπειρώτες.

* Ερανίζω= συνάγω εν είδει εράνου.

* Σακελλάριος στους Βυζαντινούς χρόνους λέγονταν το αξίωμα του γραμματέα.

** Ο Νικόλαος Θεοχάρης ήταν ένας από τους τρεις γιούς του Καστοριανού Γεωργίου Θεοχάρη ένθερμου υποστηρικτή του Ρήγα Φερραίου.

*Το συγγραφικό έργο του Ιάκωβου Νερουλού Ρίζου ' Ασπασία¨το χρηματοδότησε ο Κωνσταντίνος Παπαναούμ το 1813, όπως πολύ αργότερα το 1870 και ο Παναγιώτης Παπαναούμ τον Γεώργιο Κρέμο για το βιβλίο του Ηθική στιχουργία Κάλφογλου για την ενίσχυση των σεισμοπαθών της Λευκάδας.

*Άρμανσμπέργκ αντιβασιλέας πριν την ενηλικίωση του Όθωνα.

*** Ο Παναγιώτης Σέκερης μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818 και η χρηματική εισφορά του ανήλθε στο ποσό των 10.000 γροσίων,υπερδιπλάσιο από εκείνο που είχε συγκεντρωθεί από τους Φιλικούς στα τέσσερα περίπου χρόνια τής ως τότε δράσης της.Το αρχείο του, σημαντικότατη και αξιόπιστη πηγή για την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας περιέχει δεκάδες επιστολές του ίδιου ή άλλων φιλικών, αφιερωτικά και εφοδιαστικά γράμματα, λογαριασμούς της Εταιρείας που ο Σέκερης κρατούσε με σχολαστική επιμέλεια και κατάλογο 520 Φιλικών με τα σημεία αφιέρωσης και καθιέρωσης.Είχε έρθει οικογενειακώς στην Ελλάδα από το 1830 και είχε εγκατασταθεί στο Ναύπλιο. Σεμνός και μετριόφρονας καθώς ήταν, δεν πήρε ούτε αξιώματα ούτε κάποια αξιόλογη δημόσια θέση.Τοποθετήθηκε τελώνης πρώτα στην Ύδρα και ύστερα στο Ναύπλιο, όπου και πέθανε πάμφτωχος.

ΔΩΡΕΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΕΛΙΟΥ ΕΚ ΛΙΝΟΤΟΠΟΛΕΩΣ

-Το εξώφυλλο της μετάφρασης του Ροβινσόνα Κρούσου, του αριστουρ-γήματος της παγκόσμιας λογοτεχνίας του Daniel Defoe(1660-1731) από τον Κωνσταντίνο Μπέλιο το 1792.
-Στο εξώφυλλο επίσης του βιβλίου αναφέρεται ο τόπος της καταγωγἠς του, εκ Λινοτοπόλεως της Μακεδο-νίας= Λινοτόπι* ἐνα χωριό κοντά στη σημερινή Γράμμουστα του όρους Γράμμου Καστοριάς.

{Ας δούμε όμως πως διέθεσε την περιουσίαν του στην Αθήνα ένας άλλος Δυτικομακεδόνας απόδημος της ίδιας ακριβώς εποχής ο Κωνσταντίνος Μπέλιος (1772-1838), τον οποίο θα συναντήσουμε αρκετές φορές παρακάτω.
Στην Αθήνα είχε αγοράσει σπίτι και χτήματα από το 1832 και φαίνεται ότι σκόπευε να εγκατασταθεί μόνιμα. Μετά άλλαξε γνώμη και το 1837 στη διάρκεια της εδώ διαμονής του δωρίζει όλη την Αθηναϊκή περιουσία του, κάπου 70.000 δραχμές* της εποχής, στο νεοσύστατο δημοτικό Νοσοκομείο, του οποίου γίνεται ο πρώτος ευεργέτης. Η δωρεά αυτή υπήρξε αφορμή να πικραθεί τελικά ο Μπέλιος γιατί η κυβέρνηση και το δημοτικό Συμβούλιο δεν έδειξαν μεγάλη προθυμία στην αποδοχή της και δεν ετίμησαν το δωρητή, όπως ο ίδιος περίμενε. Πικρίες του έδωσε και η δωρεά της βιβλιοθήκης του, την οποία έφερε μαζί του από τη Βιέννη για να τη δωρίσει στη Νέα Πέλλα, μια πόλη που επρόκειτο να ιδρυθεί στην περιοχή της Αταλάντης για τον εποικισμό των Μακεδόνων που είχαν κατέβει στην Ελλάδα με την επανάσταση. Μακεδονικόν Ημερολόγιον (Αθήνα 1910) Τόμος Γ΄ σσ 19-36.

Λείψανα Λινοτοπίου

Τελικά η βιβλιοθήκη αυτή (771 τίτλοι, 1886 τόμοι) κατέληξε στην Εθνική μας Βιβλιοθήκη όπου και σήμερα ακόμη οι αναγνώστες της διαβάζουν βιβλία με τη σφραγίδα της δωρεάς του Μπέλλιου}.

Το Λινοτόπι δυστυχώς ανήκει στους επτά πρώτους εγκατελειμμένους και κατεστρεμμένους οικισμούς, οι κάτοικοι του οποίου κατέφυγαν μετά την καταστροφή από τους τουρκαλβανούς (1769) στη Βλάστη, την Εράτυρα και τα Νάματα Κοζάνης, την Καστοριά, τη Σαμαρίνα Γρεβενών, τους Χιονάδες και τον Γοργοπόταμο Ιωαννίνων, την Κορυτσά, το Νεστόριο και την Κλεισούρα Καστοριάς και σε διάφορες άλλες περιοχές,  όπως Μοναστήρι, Αχρίδα, Κρούσεβο κ.α.



Τουρκοαλβανοί σε γκραβούρα

*Για να αντιληφθούμε το μέτρο της αξίας της εποχής σημειώνουμε, ότι το μηνιαίο εισόδημα του Παναγιώτη Ναούμ ως «γεωμέτρου πρώτης τάξεως» ανήρχετο σε 80 δραχμές. Ειργάσθην στην Αταλάντη,αναφέρει, περισσότερον από έξη μήνες και εισέπραξον 500 δραχμές.

Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΟΥ 1837

Μετά από λίγες μέρες διαμονής στην Αθήνα ο Μπέλλιος είναι σε θέση να δώσει ικανοποιητικές περιγραφές της πόλης. Τα σπίτια, οι δρόμοι, η ακρίβεια της ζωής τραβούν ιδιαίτερα την προσοχή του. Οι παρατηρήσεις του είναι εύστοχες και δεν στερούνται και κάποιας χάρης. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη, ότι οι εμπειρίες του από την «κοσμόπολη» της Βιέννης δεν του επιτρέπουν να δει πάντοτε αναλογικά τα διάφορα φαινόμενα αλλά τον ωθούν συχνά σε άτοπες συγκρίσεις. Το όνειρό του όμως είναι η Αθήνα. Εκεί σχεδιάζει να μείνει στο δικό του σπίτι, και ποιος ξέρει, αν τα πράγματα πάνε καλά να γίνει και Αθηναίος.

Τα οσπήτια των Αθηνών, τα οποία εις διάστημα ολίγου καιρού έγιναν, κατασκευάσθησαν ουχί μόνον με βιασύνη και άκραν οικονομίαν, με λάσπες και ξύλα και με ασβέστην ασπρισμένα, αλλά και αισχοκέρδιαν χωρίς να σκεφθούν ότι μήτε πέντε χρόνους δεν θέλουν διατηρηθή διότι τα τοιχία τους μόλις πέντε δακτύλων χόντρος έχουν. Σπήτια κτισμένα άνευ αρχιτεκτονικής και άνευ αρμοδίας διαιρέσεως από τεχνίτες αμαθείς και των κανόνων της τέχνης εστερημένοι. Τα σανίδια του επιπέδου των κατατρυπημένα και ανώμαλα, δάκτυλα μπορούν να διέλθουν και το χείριστον μήτε εις το επίπεδον μήτε εις το ταβάνι χώμα δεν έβαλον και δια τούτο όλοι οι άνεμοι διαπερνούν ακωλύτως και το καλοκαίρι πιθανόν και οι ακτίνες του ηλίου κατακαίουν τους κατοικούντας αυτά. Μήτε φούρνους έχουν, αλλά μήτε γωνίας, τα περισσότερα δε εξ αυτών μεταχειρίζονται κάρβουνα εις μαγκάλια δια να θερμαίνουν δια μερικάς στιγμάς τον δια των θυρών και παραθυρίων εισερχόμενον άνεμον και ψύχραν. Τα σίδηρα των παραθυρίων των και αι κλειδαρίαι των θυρών των δουλευμέναι και αυταί από τον τυχόντα και ανίδεον σιδηροδουλευτήν καταντούν ανασφάλισται και αείποτε πρέπει να προσέχη ο ανοίγων και σφαλών αυτάς δια να μη πληγώση τας χείρας του. Μοί ήτον αδύνατον να γράψω, όταν άνθρωπος επεριπατούσεν εις το καταλυμά μου από τον κλόνο (λίκνισμα) των σανιδίων του επιπέδου (πατώματος) ή από το άνοιγμα της θύρας και των παραθυρίων. Πολλά ολίγα σπήτια, ίσως δέκα, δεκαπέντε να είναι εις κατάστασιν να κατοικήση άνθρωπος, οπού εις πολιτισμένον κόσμον έζησεν.

Δ ρ ό μ ο ι. Όλοι οι δρόμοι φέρουν επωνομασίας λαμπράς, όπως οδός Αιόλου, οδός Ερμού, οδός Αθηνάς, Κυδαθηναίων* και καθεξής. Οι περισσότεροι όμως αυτών αλιθόστρωτοι και όταν βρέχη πρέπει κάποιος με εγειρόμενα τα άκρα των φορεμάτων του να περιπατή και αν είναι ανήρ ως ο κύριος Λευκίας** (φίλος του γιατρός) με βρεγμένα βρακία. Οι λεγόμενοι λιθόστρωτοι είναι λίαν ανώμαλοι, οι λίθοι ριγμένοι ένθεν κακείθεν ως ήσαν επί τουρκοκρατίας, φέρουν πόνους και κεντήματα εις τους πόδας των περιπατούντων και πρέπει τις με άκραν προσοχήν να οδεύει. Ο μόνος δρόμος τον οποίον η διοίκηση εποίησεν είναι η οδός Πειραιώς μιας ώρας διάστημα, εκείνο δε περί του οποίου η διοίκησις εφρόντισε να ποιήση είναι το ήδη κτιζόμενον βασιλικόν παλάτι το οποίον, ως πολλοί λέγουσι, ούτε εις δέκα χρόνους δεν θέλει τελειώσει και περίπου των είκοσι μιλλιονίων δραχμών θέλει κοστίσει και το οποίον θέλει υπερβεί το παλάτι του Βασιλέως της Βρεττανίας. Αν εν Ελλάδι η οποία μόνον οκτακοσίαις χιλιάδας λαόν έχει, έπρεπε τοιούτον λαμπρόν παλάτιον να κτίση και μεταξύ τοιούτων οσπητίων, ας κρίνει ο αποθανών λογοθέτης Μπέλλιος ο παλάτια κτίσας εις τα εν Βλαχία μούλκια του και εντός ολίγου χρόνου έγιναν ερείπια από τους παρελθόντας χρόνους της ελευθερίας και του αγώνος της Ελλάδος και τα οποία προ οφθαλμών μου έχω καθ΄εκάστην. Περί τούτου γενικόν αγανακτισμόν και μουρμουρισμόν ακούω καθώς και περί των εις ξένα Βασίλεια αποσταλθέντων πρέσβεων με αδρά έξοδα και αδρούς μισθούς, προς δε και περί πολλών άλλων.

Π ε ρ ί α κ ρ ι β ε ί α ς εν γ έ ν ε ι. Η των κατοικιών και κακορίζικων οσπητίων ακρίβεια ημπορώ να είπω ότι είναι διπλή και από την της Βιέννης. Δια δύο αθλίας κάμαρας εις την λοκάντα του Μονάχου έπρεπε να πληρώσω εξ δραχμάς την ημέραν. Εις Αθήνας δια έναν οντά κατοικητήριον του Αιόλου έπρεπε να πληρώσω την ημέραν 8 δραχμάς και δια τρία δυστυχισμένα φαγητά κακορίζικα μαγειρεμένα προς 4 δραχμάς ο άνθρωπος. Εκ τούτων και εξ άλλων πολλών ετρόμαξα την ακρίβειαν της Ελλάδος και την κακοήθειαν προς το άδικον κέρδος και αρπαγήν των ανθρώπων και μάλιστα των ληστών τών ξενοδόχων. Οικήματα με έπιπλα είναι εκ των αδυνάτων να ευρεθώσι, οι οικοδεσπόται ενοικιάζουν 4 τοίχους μόνον και τούτοι άνευ σομπών και καμίνων και περί ουδενός ετέρου δεν φροντίζουν. Ανοίγει η θύρα του καταλύματος ή όχι, σφαλνά το παράθυρον ή δεν σφαλνά, αδιαφορεί ο οικοδεσπότης, φθάνει να λάβη τάλλαρα κολωνάτα δηλ. μασούρια.

Ανάμεσα στις επισκέψεις, η επίσκεψη στην Ακρόπολη του Κωνσταντίνου Μπέλλιου είναι από τις πρώτες ενέργειες του στην Αθήνα. Δείχνει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τα αρχαιολογικά θέματα και παίρνει ενεργός μέρος στην ίδρυση της Αρχαιολογικής Εταιρείας που αποτελεί σταθμό για την Ελληνικήν αρχαιολογία.

* Κύδος= δόξα.
** Ο Αναστάσιος Λευκίας Γεωργιάδης λίγες μέρες αργότερα με  το διάταγμα της 15ης Ιανουαρίου 1837 διορίστηκε καθηγητής της ιστορίας της ιατρικής στο νεοσύστατο τότε Πανεπιστήμιο και όχι ως κατάλληλος  καθηγητής της δημόσιας υγιεινής και της ιατρικής Εγκυκλοπαιδείας, όπως είχε προτείνει ο Αναστάσιος Πολυζωϊδης.

ΑΥΘΕΝΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ

25 Φεβρουαρίου 1837, Σάββατο […] Ο κύριος Άρμανσπεργκ (εννοεί το αντιβασιλέα πριν την ενηλικίωση του Όθωνα) ο καταφορτωμένος με διαφόρους δεκαρατζιόνες (προφανώς υπαινίσσεται τα μη εν πολέμω αποκτηθέντα παράσημά του, τα βλέπει περίπου σαν δεκάρες ) βλέποντάς με μέ επλησίασε δια με ρωτήσει τα περί υγείας δια τα οποία και ευχαρίστησα, δίδοντάς μοι την δεξιά του. Εσύστησα κι΄εγώ εις την μαδάμ Βάϊτζ τον μπάνον (τραπεζίτη) Αργυρόπουλον και τον Κολοκοτρώνην* εις τον Δάνδολον, όστις με όμμα υπεροπτικό τον εθεωρούσε και ο Κολοκοτρώνης υποτελώς έμπροσθέν του εφέρετο. Και εις αυτήν την περίστασιν εδοκίμαζεν η ψυχή μου λύπην ενδόμυχον, βλέποντας τον αυθέντην Καρατζιάν, εκείνον της Βλαχίας ηγεμόνα τον οποίον όχι μόνον η Βλαχία και τα μέρη του Δουνάβεως έτρεμον, αλλά και πλείστοι πασιάδες και τα τούρκικα ρετζάλια εφοβούντο, να ίσταται εις την σειράν τόσων Γκέκηδων και απλουστάτων Υπουργών ως ανδράποδον δια της οποίας ο Βασιλεύς και η Βασίλισσα έμμελε να περάση. Επαρατηρούσα ότι εντρέπετο, διότι έτυχα κι εγώ παρών και τον έβλεπα μεταξύ τούτων και με αψηφισίαν παρ΄ εκάστου μεταχειριζόμενον. Έ! Αυθέντα Καρατζιά, έ κυρίαι μου δομνίτζαι (εννοεί την καμαριέρα της εκλαμπροτάτης κυρίας Δομνίτζας Ραλούς) και εκλαμπρόταται δάμαι. Τι μαντάτα τώρα, πόσον σας αρέσει η Ελλάς, το ουράνιον κλίμα, τα χρηστά ήθη και κυρίως η φιλοξενία, τούτο και εκείνο της Ελλάδος! Ουδένα έτερον ελυπήθην τόσον, όσον τον σεβάσμιον γέροντα και αγαθόν άνθρωπον αυθέντην Καρατζιάν, τον τιμώμενον παρ΄Ελλήνων με το Κύριε Ιωάννη και Κύριον Ιωάννην Καρατζιάν.
*Ο Κολοκοτρώνης ήταν ήδη 67 ετών χωρίς αξιώματα και με πολλές δυσβάστακτες περιπέτειες .

ΜΕ ΕΝΔΕΚΑ ΨΥΧΕΣ ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΑΝ

Επειδή αύριον τρώγω με την εταιρεία* της φυσικής Ιστορίας και λόγου συμπίπτοντος μετά του ιατρού Λευκία και παρόντος του κυρίου Βλαχούτζη Κωνσταντίνου, εκφώνησα εγώ την λέξιν εταιρείαν εν απλότητι. Ο Βλαχούτζης δε ακούων την λέξιν εταιρείαν, μοί λέγει να μην εκφωνήσω εις το εξής αυτήν την λέξιν εταιρείαν. Τω απεκρίθην λοιπόν, διατί κύριε όχι, δεν πρέπει να σας πειράζει αυτή η αξιολάτρευτη λέξις κατά την ακοήν σας, διότι αυτή η καλότυχος λέξις σας έφερεν και εσύναξεν όλους εδώ.

Διατί κύριε όχι......
.........με ένδεκα ψυχές εις ένδειαν.

ΞΗΜΕΡΩΝΕ ΧΙΟΝΙΑΣ . .. πριν ένδεκα μέρες ο Μπέλλιος άκουσε παρατεταμένα χτυπήματα στην πόρτα του σπιτιού του. Ήταν 14 Φεβρουαρίου 1837 και ημέρα της εβδομάδας Τρίτη. […] βλέπω και έρχεται μία γυναίκα εις τον οδάν μου, το εξωτερικόν της οποίας δεν την εδείκνυεν ποταπήν. Μοί λέγει εμβαίνουσα να την συγχωρήσω διότι έρχεται άνευ αδείας εις άνθρωπον τον οποίον δεν γνωρίζει, πλην η ανάγκη την βιάζει να με ενοχλήση και τα παράπονά της να μοί ειπή. Τη κάνω τα δέοντα κομπλιμέντα εις μίαν δάμαν, την δίδω σκαμνί να καθήση και τη λέγω τι κατά δύναμιν θέλω την συντρέξει.
Αρχίζει λοιπόν να λέγη ότι είναι σύζυγος του γνωστού Εμμανουήλ Ξάνθου Πατμίου ο οποίος, ως ηξεύρω, ήτον με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη εις Μπογδανίαν και Βλαχίαν (Μολδοβλαχία) τον καιρόν της εκεί αποστασίας και ότι ένδοξα και μεγάλα κατορθώματα εποίησε πλείονα και από τα του Υψηλάντου. Τοιούτου ανδρός σύζυγος(ελέγετο Σεβαστή) ούσα, αυτή εξακολουθεί, ο οποίος αν ήτο εδώ ουχί μόνον τον σταυρό του Σωτήρος ήθελε λάβει, αλλά και το πρώτο υπούργημα εις το ελληνικό κράτος ήθελε έξη, ευρίσκομαι ήδη με ένδεκα ψυχές εις ένδειαν και μεγάλην στενοχώριαν και αύριον ο διδάσκαλος Βάμβας* τω οποίω χρεωστώ υπέρ τας δύο χιλιάδας δραχμάς θα μου πωλήση ο σπίτι, ενέχυρον εις αυτόν εις δημοπρασίαν και που να υπάγω η κακομοίρα να καθήσω με τόσας ψυχάς, όθεν σας παρακαλώ να με συντρέξητε όπως οίδατε. Τη είπον λοιπόν και εγώ εις απάντησιν της παρακλήσεώς της ότι εγώ δεν είμαι κάτοικος των Αθηνών δια να δυνηθώ να δανείσω, είμαι οδοιπόρος, είμαι ξένος και επί ποδός, μετά τινάς ημέρας μισεύω και μόλις δύναμαι να εξοικονομήσω τα έξοδα του δρόμου μου και λυπούμαι διότι δεν ημπορώ να σοί συντρέξω. Πληροφορηθείσα την αλήθειαν και τους ορθούς λόγους άρχισε να με παρακαλέση δια τον άνδρα της όστις από άκραν μελαγχολίαν του έπεσεν εις μίαν τοιαύτην μελαγχολίαν και υποχοντρίαν, ώστε κατήντησε να ζήση εις το μοναστήρι του Ματζινένη εις Βλαχίαν ως ένας ασκητής και είναι αδύνατον να πεισθή να έλθη εις την γυναίκα του και φαμιλίαν του.
Περί τούτου έγραψεν και ο Ρίζος, κατά προσταγήν του Άρμανσμπέργκ, τω ελληνικώ προξένω Σακελλαρίω εις Βουκουρέστι δια να κάμη ό,τι δύναται και με έξοδα να τον εφοδιάση και χωρίς άλλο να τον ξεκινήση δια εδώ και με το να μη βλέπη κανέναν καρπόν των τόσων υποσχέσεων από μέρους του Ρίζου και των τόσων καλών λέξεών του, άρχισε να υποπτεύηται τον κύριον Ρίζον, ότι δεν γράφει, αλλά ούτε ενεργεί και μάλιστα οι περί τον Ρίζον άνθρωποι την πληροφορούν το εναντίον, διότι φοβείται αυτόν, και όχι μόνον ο Ρίζος, αλλ΄όλοι οι εν υπουργήμασιν όντες συγγενείς του, οίον ο Παναγ. Σούτζος και οι λοιποί, καθ΄ότι αυτού ενταύθα ερχομένου, θα πάρη αυτός το πρώτον και καλύτερον υπούργημα, ίσως και του Ρίζου, διότι όχι μόνον είναι πεπαιδευμένος άνθρωπος, αλλά και δικαίωμα μέγα έχει εις την Ελλάδα. Τη υπεσχέθηκα λοιπόν ότι κατά τούτο ημπορώ, περνών από το Βουκουρέστι* να τη δουλεύσω. Αυτήν την συμβουλήν εδυνήθην να δώσω αυτή τη γυναικί και ουτωσί απήλθεν.
*Σχήμα λόγου κατ΄επωνυμίαν.
* Ο Νεόφυτος Βάμβας διορίστηκε λίγο αργότερα τον Σεπτέμβριο του 1837 καθηγητής φιλοσοφίας στο νεότευκτο τότε Οθωνείον, Καποδιστριακόν σήμερα Πανεπιστήμιον.
* Πράγματιο ο Εμμανουήλ Ξάνθος ήλθε στην Ελλάδα το φθινόπωρο του ιδίου έτους 1837. Στο Βουκουρέστι τότε ήταν πρόξενος ο εκ Καστορίας Δημήτριος Σακελλάριος που μ΄έξοδά του τυπώθηκε στη Βούδα το 1818 ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟΝ.

Θέλετε ηξεύρει λοιπόν Μακρυγιάννη...

20 Φεβρουαρίου 1837, Δευτέρα […] Από το Νοσοκομείον εξελθόντες επήγαμεν και εις τον Συνταγματάρχη Μακρυγιάννην, τον πλησίον του Νοσοκομείου κατοικούντα, τον οποίον και κλινήρη εύρομεν. Μεταξύ πολλών λόγων με ερωτά αν φεύγω από Αθήνας συγχυσμένος και πειραγμένος δια το αχρείον προς εμέ φέρσιμον των Αθηναίων, των ταλαιπώρων και κακορίζικων ανθρώπων. Όχι τω είπον, ότι αυτούς τους θεωρώ ως ανδράποδα, φεύγω μ΄όλον τούτο λυπημένος δια την περιφρόνησιν την οποίαν οι συμπατριώται μου Μακεδόνες δοκιμάζουν από την διωρισμένην επιτροπήν τού να εξετάσουν τα δίκια των πολεμησάντων στρατιωτών και κατ΄αξίαν να εκτιμούν αυτούς με προβιβασμούς. Και λυπούμαι ν΄ακούω καθ΄εκάστην τα μέχρι ουρανού δίκαιά τους, να περιφρονούνται με αυτόν τον απρεπή τρόπον. Θέλετε ηξεύρει λοιπόν, Μακρυγιάννη, ότι η περιφρόνησις των συμπατριωτών μου θεωρείται ως εδική μου περιφρόνησις και λυπούμαι διότι τούτο δεν εγνώριζα, όταν έπρεπε να γνωρίζω. Μοί είπεν ότι δίκαιον έχω και ότι κάκιστοι και ασυνείδιστοι άνθρωποι εδιωρίσθησαν επί κεφαλής αυτής της επιτροπής και ότι αυτός μέλος αυτής ών (αν και είναι) βλέπει τας γινομένας καταχρήσεις και μόνος ών (επειδή είναι) δεν δύναται να απαντήση αυτάς.

Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης – αυτός που μένει αδιάπτωτα από κάθε άποψη μια μοναδική κι΄ανεπανάληπτη εξαίρεση- στ΄απο-μνημονεύματά του γράφει:«Σ΄αυτήνη την γης οπού ζυμώσαμεν με το αίμα μας θέλουν να μας θάψουν αδίκως και παράωρα όσοι μας κάναν σίγρι (χάζευαν) από μακρυά, όταν κιντυνεύαμεν. Μας πήραν τη ματοκυλισμένη μας γης, τη αγόρασαν από ένα γρόσι το στρέμμα και βάλαν εμάς με τ’ αλέτρι να τραβούμε το γενί και βγάνομεν των συγγενών μας τα κόκκαλα και οι αφεντάδες μας περπατούνε με τις καρότζες τους και οι αγωνισταί δεν έχουν ούτε γουμάρι και ξυπόλυτοι και γυμνοί διακονεύουν εις τα σοκάκια.